हेर म्हणजे राजाचा तिसरा डोळा.

हेर म्हणजे
राजाचा तिसरा डोळा.
महाराजांचं हेर खातं अत्यंत सावध आणि कुशल होतं. त्यात एकूण किती माणसं काम करीत होती हेतपशीलवार मिळत
नाही. बहिर्जी नाईक जाधव , वल्लभदास गुजराथी , सुंदरजी परभुजी गुजराथी , विश्वासराव दिघे एवढीच
नावे सापडतात. पण गुप्तरितीनं
वावरणाऱ्या या गुप्तहेर खात्यात बरीच माणसे असली पाहिजेत असे वाटते.
परदरबारात राजकीय
बोलणी करण्यासाठी जाणारे स्वराज्याचे सारे वकीलएकप्रकारे गुप्तहेरच होते.
मुल्ला हैदर , सखोजी लोहोकरे ,
कर्माजी , रघुनाथ बल्लाळ कोरडे
आदी मंडळी महाराजांच्या वतीने परराज्यांत वकील म्हणून जात होती. पण तेवढीच हेरागिरीही करताना ती दिसतात. पण आणखीन एक
उदाहरण या शाहिस्तेखान प्रकरणातओझरते दिसते.
लाल महालात असलेल्या छोट्याशा बागेचे काम करणारा माळी महाराजांचा गुप्तहेर असावा. लाल महालांत घडणाऱ्या अनेक घटना अगदी तपशीलाने
महाराजांना समजत होत्या , हे आपल्या सहज लक्षात येते.
शाहिस्तेखानाच्य ा ज्या ज्या सरदारांनी कोकण भागात स्वाऱ्या केल्या , त्या प्रत्येकस्वारीत शिवाजीराजांनी अत्यंतत्वरेने आणि तडफेने त्या स्वाऱ्या पार उधळून लावल्या. हे या मराठी हेरागिरीचेही यश आहे.
अफाट समुदावर तर
हेरागिरी करणं किती अवघड ,
मराठ्यांनी सागरी हेरागिरीही फत्ते केली आहे.